Διεθνής δικαιοδοσία στο συναινετικό διαζύγιο

Με την έναρξη ισχύος του Κανονισµού (ΕΚ) 2201/2003 του Συμβουλίου της 27ης Νοεμβρίου 2003 «περί της διεθνούς δικαιοδοσίας, αναγνώρισης και εκτέλεσης αποφάσεων σε γαµικές διαφορές και διαφορές γονικής µέριµνας», ο οποίος ρυθµίζοντας τα ίδια ζητήµατα, κατήργησε τον Κανονισµό 1347/2000 και άρχισε να εφαρµόζεται από 1-3-2005, επέρχεται µεταξύ των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που συνέπραξαν στην αποδοχή του, υποκατάσταση του εσωτερικού δικαίου από τις διατάξεις του. Περιορισµοί σε αυτήν υφίστανται µόνο στα πλαίσια που καθορίζει ο ίδιος ο Κανονισµός. Το εσωτερικό δίκαιο των κρατών-µελών υποκαθίσταται από τις διατάξεις του κανονισµού. Ειδικότερα σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 3§1 του ανωτέρω Κανονισµού δικαιοδοσία για θέµατα διαζυγίου, δικαστικού χωρισµού και ακύρωσης γάµου έχουν τα δικαστήρια του κράτους µέλους (πλην της Δανίας): α) στο έδαφος του οποίου ευρίσκεται: (ί) η συνήθης διαµονή των συζύγων, ή (ίί) η τελευταία συνήθης διαµονή των συζύγων, εφόσον ένας εκ των συζύγων έχει ακόµα αυτή τη διαµονή, ή (ίίί) η συνήθης διαµονή του εναγοµένου, ή (ίν) σε περίπτωση κοινής αιτήσεως, η συνήθης διαµονή του ενός ή του άλλου των συζύγων, ή (ν) η συνήθης διαµονή του ενάγοντος εάν είχε αυτή τη διαµονή επί τουλάχιστον ένα χρόνο αµέσως πριν από την έγερση της αγωγής, ή (νί) η συνήθης διαµονή του ενάγοντος εάν είχε αυτή τη διαµονή επί τουλάχιστον έξι µήνες αµέσως πριν από την έγερση της αγωγής και εάν είναι είτε υπήκοος του εν λόγω κράτους µέλους ή, στην περίπτωση του Ηνωµένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας, έχει εκεί “domicile” (κατοικία), β) της ιθαγένειας των δύο συζύγων ή, στην περίπτωση του Ηνωµένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας, του “domicile” (κατοικία) των δύο συζύγων. Συνήθης διαµονή, κατά τον ορισµό του ΔΕΚ, είναι ο τόπος, όπου το πρόσωπο έχει ορίσει, µε σταθερό χαρακτήρα, το µόνιµο ή σύνηθες κέντρο των ενδιαφερόντων του, προκειµένου δε να καθοριστεί αυτή πρέπει να συνεκτιµηθούν όλα τα πραγµατικά συστατικά στοιχεία (ΕφΘεσ 1689/2005 Αρµ.2005.1782, βλ. και Ευδοξία Κιουπτσίδου, «Ζητήµατα των Κανονισµών 220112003 και 1347/2000 (του Συµβουλίου της ΕΚ) σχετικά µε τη διεθνή δικαιοδοσία και αναγνώριση αποφάσεων στις γαµικές διαφορές» ΕλλΔνη 2005.661). Η συνδροµή ενός των κριτηρίων σχετικά µε την ύπαρξη διεθνούς δικαιοδοσίας ερευνάται αυτεπάγγελτα από το Δικαστήριο και δεν χωρεί, λόγω της ιδιοµορφίας των γαµικών διαφορών, ρητή ή σιωπηρή παρέκταση (βλ. αναλυτικά ΜονΠρΡοδ 425/2012, δημ. ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).

Κατά το άρθρο 16 ΑΚ το διαζύγιο και ο δικαστικός χωρισµός ρυθµίζονται από το δίκαιο που διέπει τις προσωπικές σχέσεις των συζύγων κατά την έναρξη της διαδικασίας του διαζυγίου ή του χωρισµού. Σύµφωνα µε το άρθρο 14 ΑΚ οι προσωπικές σχέσεις των συζύγων ρυθµίζονται κατά σειρά 1) από το δίκαιο της τελευταίας, κατά τη διάρκεια του γάµου, κοινής ιθαγένειάς τους, εφόσον ο ένας τη διατηρεί, 2) από το δίκαιο της τελευταίας, κατά τη διάρκεια του γάµου, κοινής συνήθους διαµονής τους και 3) από το δίκαιο προς το οποίο οι σύζυγοι συνδέονται στενότερα [ΕφΑθ 659512004 (η οποία επικυρώθηκε µε την ΑΠ 1589/2005 ΝΟΜΟΣ, ΕφΑθ 8047/1990 ΕλλΔνη 1993.173, ΜΠρΑθ 211/1990 ΔΙΚΗ 1990.362]. Για τις ουσιαστικές προϋποθέσεις λύσεως του γάµου, εποµένως για την εύρεση του εφαρµοστέου δικαίου, θα εξεταστούν οι ως άνω προϋποθέσεις κατά σειρά. Περαιτέρω, κατά το άρθρο 1441 ΑΚ, όπως αντικαταστάθηκε µε το άρθρο 3 παρ. 2 4055/2012, ΦΕΚ Α 51/12.3.2012 (έναρξη ισχύος από 2 Απριλίου 2012), ορίζεται ότι «Οι σύζυγοι µπορούν µε έγγραφη συµφωνία να λύσουν το γάµο τους, εφόσον έχει διαρκέσει τουλάχιστον έξι µήνες πριν από την κατάρτιση της. Η συµφωνία αυτή υπογράφεται από τα συµβαλλόµενα µέρη και από τους πληρεξουσίους δικηγόρους τους ή µόνον από τους τελευταίους, εφόσον είναι εφοδιασµένοι µε ειδικό πληρεξούσιο, το οποίο πρέπει να έχει δοθεί µέσα στον τελευταίο µήνα πριν από την υπογραφή του συµφωνητικού. Αν υπάρχουν ανήλικα τέκνα, για να λυθεί ο γάµος πρέπει η ανωτέρω συµφωνία να συνοδεύεται µε άλλη έγγραφη συµφωνία των συζύγων που να ρυθµίζει την επιµέλεια των τέκνων και την επικοινωνία µε αυτά, η οποία ισχύει ώσπου να εκδοθεί η απόφαση για το θέµα αυτό σύµφωνα µε το άρθρο 1513. Η κατά τα ανωτέρω έγγραφη συµφωνία, καθώς και το έγγραφο συµφωνητικό που αφορά την επιµέλεια και την επικοινωνία των ανήλικων τέκνων ή τη διατροφή αυτών, εφόσον έχει συµφωνηθεί, υποβάλλονται µαζί µε τα ειδικά πληρεξούσια, όταν απαιτείται, στο αρµόδιο µονοµελές πρωτοδικείο, το οποίο µε απόφαση του, που εκδίδεται κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, επικυρώνει τις συµφωνίες και κηρύσσει τη λύση του γάµου, εφόσον συντρέχουν οι νόµιµες προϋποθέσεις. Η απόφαση του µονοµελούς πρωτοδικείου που αφορά την επιµέλεια, επικοινωνία και διατροφή των ανήλικων τέκνων αποτελεί εκτελεστό τίτλο». Το ως άνω άρθρο εφαρµόζεται σύµφωνα µε το άρθρο 110 παρ. 1 του αυτού νόµου και για τις συζητηθείσες σε πρώτη συζήτηση αιτήσεις συναινετικών διαζυγίων.

Μαρία Τζαβέλα

Δικηγόρος, LL.M.

E-mail: info@efotopoulou.gr