Εφαρμογή άρθρου 69 AK στην ομόρρυθμη εταιρεία: Ο διορισμός προσωρινής διοίκησης δεν δικαιολογείται στην περίπτωση της καταστατικής διαχείρισης, όταν o διαχειριστής βρίσκεται σε πραγματική ή νομική αδυναμία, καθώς αναβιώνει η νόμιμη διαχείριση και εκπροσώπηση των άρθρων 254 και 257 του v. 4072/2012, δηλαδή η εξουσία διαχείρισης και εκπροσώπησης της εταιρείας από τον κάθε ομόρρυθμο εταίρο. Ούτε δικαιολογείται εάν δεν συγκρούονται τα συμφέροντα όλων των ομόρρυθμων εταίρων, αλλά κάποιων εξ αυτών, με τα συμφέροντα της εταιρίας
Η διαχείριση στην ομόρρυθμη εταιρία ρυθμίζεται με τις διατάξεις του άρθρου 254 του ν. 4072/2012. Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, δικαίωμα και υποχρέωση διαχείρισης έχουν όλοι οι εταίροι. Σε αντίθεση με την αστική εταιρία όπου ισχύει η αρχή της συλλογικής διαχείρισης, στην ομόρρυθμη εταιρία ισχύει η αρχή της ατομικής δηλαδή κάθε εταίρος διαχειριστής μπορεί για λόγους ταχείας λήψης αποφάσεων, να ενεργεί μόνος του διαχειριστικές πράξεις, χωρίς τη συγκατάθεση άλλων [νόμιμη διαχείριση (άρθρο 254 παρ. 2 του ν. 4072/2012)]. Η εταιρική σύμβαση μπορεί να θέσει άλλους τρόπους διαχείρισης και λήψης των αποφάσεων (ολικός ή μερικός αποκλεισμός ορισμένων εταίρων, συλλογική διαχείριση διαχείριση). Όμως σε περίπτωση επείγοντος, κατ’ αναλογική εφαρμογή του άρθρου 751 ΑΚ, κάθε εταίρος διαχειριστής ή μη διαχειριστής μπορεί να λάβει μόνος του τα δέοντα μέτρα.
Ταυτόχρονα, προβλέπεται δικαίωμα εναντίωσης σε κάθε εταίρο διαχειριστή στην ενέργεια μιας πράξης πριν την εκτέλεσή της, ως αντίβαρο στην ευρεία εξουσία του διαχειριστή στο πλαίσιο της ατομικής διαχείρισης (άρθρο 254 παρ. 2 εδ. 2 του ν. 4072/2012). Η τέλεση όμως της πράξης παρά την εναντίωση δεν επιδρά στο κύρος της (αναλογική εφαρμογή παρ. 3 εδ. 3 του άρθρου 257 του ν. 4072/2012). Γεννάται μόνο υποχρέωση αποζημίωσης, ενδεχομένως, αν η τέλεση ης πράξης αποτελεί παράβαση της προς τα έσω διαχειριστικής εξουσίας του εταίρου.
Περαιτέρω, κατ’ αναλογία της ατομικής διαχείρισης, για λόγους ταχείας σύναψης συναλλαγών ισχύει ο κανόνας της ατομικής εκπροσώπησης, κατά τον οποίο κάθε εταίρος έχει εξουσία εκπροσώπησης της εταιρείας (άρθρο 257 παρ. 1 του v. 4072/2012). Η εταιρική σύμβαση μπορεί να προβλέπει άλλο τρόπο εκπροσώπησης από τον οριζόμενο στο νόμο (καταστατική εκπροσώπηση). Έτσι μπορεί να προβλέπεται συλλογική εκπροσώπηση όλων ή ορισμένων εταίρων, ή αποκλεισμός όλων πλην ενός.
Στην περίπτωση κατά την οποία με το καταστατικό της εταιρείας η εξουσία διαχείρισης και εκπροσώπησης ανατέθηκε σε ένα ή περισσότερους εταίρους ή και σε όλους τους εταίρους από κοινού (καταστατική διαχείριση), αν o διαχειριστής βρίσκεται σε πραγματική ή νομική αδυναμία να διαχειρίζεται τις εταιρικές υποθέσεις (π.χ. μακρά απουσία ή, εξομοιούμενη με αυτήν, αδιαφορία και αμέλεια περί την εκπλήρωση των καθηκόντων του ή προστριβές και αγεφύρωτες διχογνωμίες ανάμεσα στα μέλη της διοίκησης), γίνεται δεκτό ότι υφίσταται, μεν, έλλειψη καταστατικής διαχείρισης, όμως η εταιρεία δεν βρίσκεται, χωρίς άλλο, σε κατάσταση παντελούς έλλειψης διαχείρισης, διότι αν το καταστατικό δεν προβλέπει αναπλήρωση της διαχείρισης που λείπει και οι εταίροι δεν συμφωνήσουν στην αντικατάσταση της “ελλείπουσας” διαχείρισης ως εκδήλωση της αυτονομίας της ιδιωτικής βούλησης, αναβιώνει η νόμιμη διαχείριση και εκπροσώπηση των άρθρων 254 και 257 του v. 4072/2012, δηλαδή η εξουσία διαχείρισης και εκπροσώπησης της εταιρείας από τον κάθε ομόρρυθμο εταίρο (κάθε ομόρρυθμος εταίρος δύναται να προβαίνει μόνος του σε πράξεις εσωτερικής διαχείρισης και εκπροσώπησης της εταιρείας χωρίς τη σύμπραξη και συγκατάθεση των λοιπών εταίρων), ενώ σε περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων, πρέπει να συγκρούονται τα συμφέροντα όλων των ομόρρυθμων εταίρων με τα συμφέροντα της εταιρίας για τη στοιχειοθέτηση της έλλειψης διοίκησης με την έννοια του άρθρου 69ΑΚ (ΑΠ 1333/2017, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΜΕφΑθ 1747/2019, ΤΝΠ QUALEX, ΜΠΑθ 2711/2018, ΤΝΠ Νόμος, ΜΠΑθ 1382/2004, ΤΝΠ QUALEX, ΜΠΘεσ 11016/2021, ΤΝΠ Νόμος).
Σύγκρουση συμφερόντων, κατά την έννοια της διάταξης του άρθρου 69 ΑΚ υπάρχει, όταν τα πρόσωπα που ασκούν κατά τις καταστατικές διατάξεις τη διοίκηση, έχουν δικό τους ατομικό συμφέρον σε υποθέσεις του νομικού προσώπου, αντίθετο με εκείνο του τελευταίου, το οποίο αντιπροσωπεύουν και έτσι κωλύονται να ασκήσουν τα καθήκοντά τους στις υποθέσεις αυτές. Τέτοια σύγκρουση υφίσταται, ιδίως, στις περιπτώσεις των άρθρων 66 και 235 ΑΚ, καθώς και σε περίπτωση σύναψης σύμβασης μεταξύ εκείνων που διοικούν το νομικό πρόσωπο ατομικά και του αντιπροσωπευομένου από αυτούς νομικού προσώπου ή σε περίπτωση έγερσης αγωγής μεταξύ μέλους της διοίκησης αφενός και του νομικού προσώπου αφετέρου (ΕφΑθ 142/2005, ΤΝΠ Νόμος).
Εξάλλου, η δικαστική κρίση, στο πλαίσιο της διάταξης του άρθρου 69 ΑΚ, οριοθετείται με αυστηρό τρόπο από τη συνταγματική αρχή της αναλογικότητας (άρθρο 25 παρ. 1 Συντ.), η οποία στο εταιρικό δίκαιο εξειδικεύεται με τις αρχές της προσωρινότητας, της φειδούς και της επικουρικότητας [ΕφΑθ 5626/2020, ΤΝΠ Νόμος, ΜΠΠειρ 73/2019, www.protodikeio-peir.gr, Αντωνόπουλος, Δίκαιο ΑΕ και ΕΠΕ, 2008, σελ. 375]. Η αναλογικότητα προϋποθέτει, όχι μόνο καταλληλόλητα, αλλά και αναγκαιότητα των επιβαλλόμενων μέτρων, δηλαδή την αναζήτηση του ηπιότερου μέσου. Με την πιο πάνω διάταξη, που έχει εξαιρετικό χαρακτήρα, δεδομένου ότι ο διορισμός προσωρινής διοίκησης συνιστά επέμβαση στην αυτονομία των νομικών προσώπων, που επιτελείται ως λύση ανάγκης (ΑΠ 1430/1987, ΤΝΠ Νόμος), επιδιώκεται η προστασία των συμφερόντων του νομικού προσώπου και των τρίτων προσώπων (εταίρων, πιστωτών) που σχετίζονται με αυτό, αλλά και του ευρύτερου συνόλου, ενόψει της σημασίας που έχουν τα νομικά πρόσωπα και ιδιαίτερα οι εμπορικές εταιρείες ως μέσο άσκησης οικονομικής δραστηριότητας (ΑΠ 561/2018, ΤΝΠ Νόμος, ΑΠ 765/2005, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΕφΑθ 5626/2020, ό.π). Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην ΟΕ και γενικά στις προσωπικές εταιρείες λόγω του προσωποπαγούς χαρακτήρα τους και της προσωπικής ευθύνης των εταίρων, για την προστασία των οποίων ισχύει και η αρχή της αυτοδιαχείρισης.
Ενόψει δε, της νομοθετικής πρόβλεψης της νόμιμης διαχείρισης ο διορισμός προσωρινής διοίκησης δικαιολογείται μόνο, όταν η κατάσταση δεν μπορεί να αρθεί μέσω της νόμιμης διαχείρισης (Βλ. Σωτηρόπουλος, Προσωπικές Εταιρείες, 2023, σελ. 173-174). Η εφαρμογή δηλαδή της διάταξης του άρθρου 69 ΑΚ στην ΟΕ χωρεί μόνο ως ultimum remedium (βλ. E. Αλεξανδρίδου, Δίκαιο Εμπορικών Εταιριών, 2019, σελ. 97 αρ. 13, Αντωνόπουλος, Αρμ 1994, 134, Γιοβαννόπουλος, σε ΣΕΑΚ Γεωργιάδη Ι, άρθρο 748, σελ. 1440, αρ. 12, Κ. Παμπούκη, Σημειώσεις Δικαίου Ομόρρυθμης Εταιρίας, 1992, σελ. 73, Σ. Ψυχομάνης, Δίκαιο Εμπορικών Εταιριών, 2020, σελ. 100 αρ. 342).
Αγγελική Λιγοψυχάκη