Μυστικότητα στην υιοθεσία
Κατά τα άρθρα 1569 και 1570 ΑΚ η απόφαση της υιοθεσίας προσβάλλεται και όταν η συναίνεση για την υιοθεσία υπήρξε άκυρη ή δόθηκε υπό την επήρεια πλάνης ως προς την ταυτότητα του θετού γονέα ή του θετού τέκνου. Δικαίωμα προσβολής έχει το πρόσωπο που πλανήθηκε. Το άρθρο 1550 παρ. 2 του ΑΚ προβλέπει την απόρρητη υιοθεσία με στενή έννοια. Η ρύθμιση αυτή ορίζει ότι η συναίνεση του φυσικού γονέα είναι έγκυρη και όταν αυτός που συναινεί δεν γνωρίζει το πρόσωπο του υποψήφιου θετού γονέα. Είναι έγκυρη δηλαδή η συναίνεση που δηλώνεται υπό συνθήκες μυστικότητας μόνο στην περίπτωση που ο ανήλικος προστατεύεται από αρμόδια κοινωνική υπηρεσία ή οργάνωση. Η ρύθμιση οδηγεί, εξ αντιδιαστολής, στο συμπέρασμα ότι, όταν η υιοθεσία αφορά παιδί που δεν περιθάλπεται από την κοινωνική υπηρεσία και γίνεται ιδιωτικά χωρίς τη μεσολάβηση κοινωνικής υπηρεσίας ή οργάνωσης (στην πλειονότητα δηλαδή των περιπτώσεων), πρέπει ο φυσικός γονέας, για να είναι έγκυρη η συναίνεση του, να γνωρίζει οπωσδήποτε το πρόσωπο του θετού γονέα (αυτή η ερμηνεία συνάγεται σαφώς και από την Εισηγητική Έκθεση του ν. 2447 στο άρθρο 1550 ΑΚ, Πεπραγμένα, σελ. 81). Με αυτό, ωστόσο, το περιεχόμενο η ρύθμιση καθιερώνει μια δυσμενή διάκριση σε βάρος των ιδιωτικών υιοθεσιών, που δεν δικαιολογείται, ενόψει της πραγματικής (και όχι «ύποπτης») ανάγκης μυστικότητας που εμφανίζεται σε πολλές ιδιωτικές υιοθεσίες. Η δικαιολογία της ρύθμισης που αναφέρεται στην Εισηγητική Έκθεση του ν. 2447 στο άρθρο 1550 ΑΚ, ότι δηλαδή αν η μυστικότητα υπήρχε και στις ιδιωτικές υιοθεσίες «θα διευκόλυνε τις διαμεσολαβήσεις τρίτων με σκοπό την αποκόμιση αθέμιτων ωφελημάτων» δεν φαίνεται πειστική. Ο νόμος επιτρέπει όχι μόνο την ιδιωτική υιοθεσία, αλλά και τη μεσολάβηση τρίτου προσώπου, εφόσον αυτή η μεσολάβηση δεν έχει αθέμιτο χαρακτήρα, ιδίως, δηλαδή εφόσον δεν συνδέεται με ανταλλάγματα, ζήτημα που ερευνάται από το δικαστήριο. Εξάλλου, η μεταξύ των εμπλεκομένων γνωριμία καθόλου δεν εμποδίζει τη μεταξύ τους παράνομη οικονομική συναλλαγή. Αναρωτιέται λοιπόν κανείς για ποιο λόγο ειδικά η απόρρητη ιδιωτική υιοθεσία πρέπει γενικά να αποκλειστεί ως ενδεχόμενο προϊόν αθέμιτης συναλλαγής και να μην επιλυθεί και αυτό το ζήτημα μέσω του ειδικού ελέγχου, από το δικαστήριο, των όρων και του χαρακτήρα της μεσολάβησης του τρίτου. Κατά συνέπεια μπορεί και πρέπει, αφού άλλο εμπόδιο από τις ρυθμίσεις του δικαίου της υιοθεσίας ή τις γενικές διατάξεις δεν φαίνεται να υπάρχει, να προτιμηθεί η ερμηνευτική διαστολή της διάταξης, ώστε να είναι δυνατή η διαφύλαξη της μυστικότητας της ταυτότητας των θετών γονέων και όταν πρόκειται για ιδιωτική υιοθεσία (Φουντεδάκη – Υιοθεσία, 2010, σελ. 309-310).
Κατά άλλη άποψη (Βαθρακοκοίλης, ΕρΝομΑΚ, σελ. 1124) η δυνατότητα έγκυρης συναίνεσης του φυσικού γονέα αγνοώντας τη ταυτότητα του θετού γονέα δεν ισχύει στις περιπτώσεις ιδιωτικών υιοθεσιών, γιατί ενέχει κινδύνους, αφού θα διευκόλυνε τις διαμεσολαβήσεις τρίτων με σκοπό τον προσπορισμό αθέμιτων ανταλλαγμάτων.
Οι συναινέσεις συνδέονται ουσιαστικά όχι μόνο με τη νομιμότητα της υιοθεσίας, αλλά και με την προστασία του συμφέροντος του παιδιού και τη διαπίστωση της σκοπιμότητας και των προοπτικών επιτυχίας της υιοθεσίας. Με βάση αυτές τις σκέψεις μπορεί να υποστηριχθεί ότι κατά το στάδιο της εκδίκασης της αίτησης υιοθεσίας ενόψει του ανακριτικού συστήματος που διέπει την εκουσία δικαιοδοσία, το δικαστήριο μπορεί και πρέπει να λαμβάνει υπόψη του οποιοδήποτε, ακόμη και μη καλυπτόμενο από το άρθρο 1569 ΑΚ , ελάττωμα της συναίνεσης, ακόμη και αν το επικαλείται μη νομιμοποιούμενο πρόσωπο, αφού οφείλει και μπορεί να εξετάζει το ελάττωμα όχι μόνο από την άποψη του κύρους της συναίνεσης, αλλά και από την άποψη του συμφέροντος του υιοθετούμενου τέκνου (Φουντεδάκη – Υιοθεσία, 2010, σελ. 299).
Λένα Πολύζου
Δικηγόρος
Email : info@efotopoulou.gr