Θεμελίωση χρησικτησίας δια μεταβιβάσεων νομής σύμφωνα με το προϊσχύσαν νομοθετικό καθεστώς
Σύμφωνα με το άρθρο 51 ΕισΝΑΚ, η απόκτηση κυριότητας ή άλλου εμπράγματου δικαιώματος πριν από την εισαγωγή του ΑΚ κρίνεται κατά το δίκαιο που ίσχυε όταν έγιναν τα πραγματικά γεγονότα για την απόκτηση τους. Αναφορικά με την κτήση δημοσίων κτημάτων με χρησικτησία, από τις διατάξεις του Βυζαντινορωμαϊκού δικαίου των ν. 8 παρ. 1 κωδ. (7 39), ν. 9 παρ. 1 βασ. (50.14), ν. 2 παρ. 20 πανδ. (41.4), ν. 6 πανδ. (44.3), ν. 76 παρ. 1 πανδ. (18.1) και ν. 7 παρ. 3 πανδ. (23.3) και τις διατάξεις των άρθρων 18 και 21 του νόμου της 21-6/3-7-1837 “περί διακρίσεων των δημοσίων κτημάτων”, του ν. ΔΞΗ 1912 και των διαταγμάτων “περί δικαιοστασίου” που εκδόθηκαν βάσει αυτού, του άρθρου 21 του ν.δ. της 22/16-5-1926 “περί διοικητικής αποβολής από των κτημάτων της Αεροπορικής Αμύνης” και του άρθρου 4 παρ. 1 του α.ν. 1539/1938, προκύπτει: α) ότι επί δημοσίων κτημάτων χωρούσε μόνο έκτακτη χρησικτησία, δηλαδή συνεχής επί τριακονταετία άσκηση νομής τρίτου με καλή πίστη, β) ότι καλή πίστη συνιστούσε η άδολη και ειλικρινής πεποίθηση του νομέα ότι με την κτήση της νομής δεν προσέβαλε το δικαίωμα του κυρίου, γ) ότι για το συνυπολογισμό του χρόνου χρησικτησίας των προκτητόρων στο χρόνο νομής του χρησιδεσπόζοντος απαιτείτο, προκειμένου για ειδική διαδοχή, έγκυρη δικαιοπραξία εν ζωή, που θα έπρεπε να έχει υποβληθεί τον τύπο του συμβολαιογραφικού εγγράφου (βάσει του τότε ισχύοντος άρθρου 46 περί κωδικός χαρτοσήμου) και με την οποία μεταβιβάζεται στον χρησιδεσπόζοντα το δικαίωμα του μεταβιβάζοντος πάνω στο ακίνητο, η έλλειψη δε τέτοιας δικαιοπραξίας απέκλειε τον συνυπολογισμό αυτό και δ) ότι για την κατάλυση κυριότητας του Δημοσίου και την περιέλευση της κυριότητας στον χρησιδεσπόζοντα, έπρεπε η τριακονταετής νομή να είχε συμπληρωθεί μέχρι και τις 11 Σεπτεμβρίου 1915 (ΟλΑΠ 75/87 ΕλλΔνη 32.1483, ΑΠ 1256/97 ΕλλΔνη 39.596, ΑΠ 191/97 ΕλλΔνη 38.1543, ΑΠ 76/67 ΕλλΔνη 31.324, ΑΠ 497/81 ΝοΒ 30.53, 2663/2010 ΠΠΑθ NOMOS).
Σύμφωνα με το άρθρο 46 του κώδικα χαρτοσήμου που ίσχυε τότε (ν. 4755/1930, ΦΕΚ 164Α/1930) “Τα προικοσύμφωνα, αι συμβάσεις δωρεάς, αι συμβάσεις αι έχουσαι αντικείμενον σύστασιν, μετάθεσιν, αλλοίωσιν πραγματικών δικαιωμάτων επί ακινήτων κτημάτων ή μεταβολήν της νομής αυτών και πάσαι αι συμβάσεις αι εις υποθήκας αφορώσαι ως και τα προσύμφωνα περί οιασδήποτε των ανωτέρω συμβάσεων γίνονται πάντοτε, επί ποινή ακυρότητος ενώπιον συμβολαιογράφου”.
Διαπιστώνουμε, δηλαδή, ένα πιο αυστηρό καθεστώς αναφορικά με τη μεταβίβαση της νομής σε σχέση με αυτό που ακολούθησε μετά την εισαγωγή του Αστικού Κώδικα, καθώς πλέον ορίζεται ότι αφού η νομή δεν είναι εμπράγματο δικαίωμα, γιατί δεν περιλαμβάνεται μεταξύ των περιοριστικώς στο άρθρο 973 ΑΚ αναφερόμενων δικαιωμάτων, η συμφωνία για μεταβίβασή της και όταν ακόμη πρόκειται για ακίνητο, δεν υπόκειται στο συμβολαιογραφικό τύπο της διατάξεως του άρθρου 369 ΑΚ ούτε και σε μεταγραφή κατά τα άρθρα 1033 και 1098 ΑΚ, αποτελεί δε περαιτέρω η συμφωνία αυτή, αφού ο νόμος δεν απαιτεί (όπως στη μεταβίβαση της κυριότητας ακινήτου, άρθρ. 1033 ΑΚ) την ύπαρξη νόμιμης αιτίας (976 ΑΚ), αφηρημένη δικαιοπραξία, το κύρος της οποίας έτσι, και όταν η παράδοση της νομής γίνεται για ορισμένη αιτία μεταθέσεως της κυριότητας (1033 ΑΚ), δεν επηρεάζεται από την ακυρότητα ή ανυπαρξία της αιτίας αυτής (λ.χ. ακυρότητας της εκποιητικής δικαιοπραξίας από τη μη τήρηση του απαιτούμενου γι’ αυτήν τύπου) εκτός αν κατά τη βούληση των μερών το κύρος της συμφωνίας αυτής για μεταβίβαση της νομής είχε εξαρτηθεί από την αιτία που υπαγόρευσε αυτήν και διατυπώθηκε αυτό ως αίρεση της δικαιοπραξίας (ΟλΑΠ 1593/1979, 1594/1979).
Όταν, κατά συνέπεια, κάποιος σε μια αγωγή επικαλείται χρησικτησία έναντι του Δημοσίου, θα πρέπει να είναι ιδιαιτέρως προσεκτικός αναφορικά με τις διαδοχικές πράξεις μεταβίβασης της νομής κατά την 30ετία μέχρι το 1915, καθώς το εφαρμοστέο δίκαιο είναι το τότε δίκαιο και όχι ο Αστικός Κώδικας, και άρα οι μεταβιβάσεις νομής “δια λόγου” δε θα μπορούσαν να θεωρηθούν έγκυρες για τη θεμελίωση της χρησικτησίας, όπως γίνεται με το σημερινό καθεστώς.
Ευγενία Φωτοπούλου
Δικηγόρος
info@efotopoulou.gr