Το δικαίωμα ανάκλησης της έγκλησης από τους συγγενείς του παθόντος
Σύμφωνα με το άρθρο 46 ΚΠΔ αν ο παθών από μια αξιόποινη πράξη θέλει να ζητήσει την δίωξή της από την πολιτεία (μέσω του αρμόδιου εισαγγελέα κατά κανόνα), η οποία και μόνο έχει το δικαίωμα-υποχρέωση βάσει της αρχή της νομιμότητας να διώκει τις αξιόποινες πράξεις, μη επιτρεπομένης καταρχήν της ιδιωτικής ή λαϊκής διώξεως, υποβάλλει έγκληση, σύμφωνα με τους όρους που διέπουν και την υποβολή της μήνυσης κατά το άρθρο 42 παρ. 2 και 3ΚΠΔ. Η έγκληση, όμως, εκτός από οιονεί ένδικο βοήθημα που συντελεί στην πληροφόρηση (notitia criminis) της διωκτικής αρχής για την τέλεση αξιόποινων πράξεων κατά το ουσιαστικό ποινικό δίκαιο αποτελεί και δικαίωμα του παθόντος βάσει του άρθρου 118 παρ. 1 ΠΚ.
Ως δικαίωμα, λοιπόν, μπορεί να γίνει παραίτηση από αυτό (πριν ασκηθεί), να ανακληθεί αν έχει ήδη ασκηθεί (μέσω κατάθεσης του ενδίκου βοηθήματος που ομοίως αποκαλείται έγκληση), αλλά και να μεταβιβαστεί. Ως προς την ανάκληση το άρθρο 120 ΠΚ σε συνδυασμό με το άρθρο 52 ΚΠΔ ορίζει ότι αυτός που υπέβαλε την έγκληση μπορεί να την ανακαλέσει είτε ο ίδιος είτε τρίτος με ειδικό πληρεξούσιο προς τούτο, εφόσον ο κατηγορούμενος δηλώσει πως αποδέχεται την ανάκληση αυτή (άρ. 120 παρ. 3 ΠΚ). Ως προς τη μεταβίβαση του δικαιώματος αυτού, δεν ισχύει η εν ζωή δυνατότητα του δικαιούχου να το μεταβιβάσει, ούτε να το διαθέσει αιτία θανάτου του, αλλά ο νόμος ορίζει στο άρθρο 118 παρ. 4 ΠΚ λόγω θανάτου του δικαιούχου ποιος θα είναι ο φορέας του. Συγκεκριμένα, ορίζει ότι «Μετά το θάνατο του παθόντος, το δικαίωμα της έγκλησης μεταβιβάζεται στο σύζυγο που ζει και στα τέκνα του και, αν δεν έχει σύζυγο και τέκνα, στους γονείς του».
Ζήτημα όμως γεννάται σχετικά με τη δυνατότητα ανάκλησης της ασκηθείσας έγκλησης από τον παθόντα όσο ήταν εν ζωή από τους συγγενείς του άρθρου 118 παρ. 4. Αν και δεν αμφισβητείται η δυνατότητα των συγγενών αυτών να ανακαλέσουν την έγκληση που αυτοί υπέβαλαν δυνάμει του άρθρου 118 παρ. 4ΠΚ, εντούτοις ερίζεται το ζήτημα αν οι ως άνω συγγενείς μπορούν να ανακαλέσουν την έγκληση που είχε υποβάλει ο ίδιος ο παθών, όσο ήταν εν ζωή. Η άποψη που κρατεί δέχεται την ανάκληση της έγκλησης αυτής από τους οικείους του παθόντος εφαρμόζοντας αναλογικά το άρθρο 118 παρ. 4 ΠΚ εξαιτίας της ομοιότητας των καταστάσεων αυτών, επικαλούμενη και το επιχείρημα ότι η παράλειψη της ρύθμισης του άρθρου 118 παρ. 4 και στο άρθρο 120ΠΚ οφείλεται σε λόγους οικονομίας.
Υποστηρίζεται όμως και η ακριβώς αντίθετη άποψη (πως δεν επιτρέπεται ανάκληση από τους οικείους στην περίπτωση αυτή), προβάλλοντας ως επιχείρημα το ανόμοιο των περιπτώσεων, που αποτρέπει την πιο πάνω αναλογική εφαρμογή, καθώς και την ανεπιθύμητη συνέπεια της ατιμωρησίας του δράστη, που έρχεται σε αντίθεση με τη βούληση του εγκαλέσαντος [Βλ. Καρρά, ό.π., άρθρο 348 υποσημ. 42, Συμεωνίδου-Κασιανίδου, ό.π., σελ. 113 επ., Μπουρόπουλο, ό.π., τόμ. α’, σελ. 322, Πλημθεσ 408/1978 ό.π., ΜΟΔΒόλου 7-10/1973 ΠοινΧρ ΚΓ’,139]. Σ’ αυτά τα επιχειρήματα οι υποστηρικτές της κρατούσας άποψης αντιτείνουν το ότι «οι αντίθετες θέσεις επιδεικνύουν ανεξήγητη δυσπιστία για όλους τους εγγύτατους συγγενείς του παθόντος, αλλά και συγχρόνως ουδεμία πραγματική σκοπιμότητα ή έννομα συμφέροντα εξυπηρετούν, εφόσον πρέπει να ανακληθεί η έγκληση του αποβιώσαντος από όλους ανεξαιρέτως τους δικαιούχους αυτής κατ’ άρθρο 118 παρ. 4 ΠΚ, για να παύσει οριστικά η ποινική δίωξη. Αντιθέτως, αν γίνουν δεκτές οι λύσεις της πιο πάνω αρνητικής (στο δικαίωμα ανάκλησης των συγγενών) άποψης, θα καταλήγουν τα πράγματα αρκετά συχνά στη διεξαγωγή μιας παρωδίας δίκης, όπου τελικά θα αθωώνεται ο δράστης με συμπαιγνία των συγγενών του παθόντος, ενώ εξάλλου κατ’ αυτόν τον τρόπο ευνοείται ουσιαστικά ένας τρόπος απόσβεσης του δικαιώματος για ανάκληση της έγκλησης, ο οποίος (τρόπος) όμως δεν προβλέπεται σαφώς από τη διατύπωση του νόμου» (βλ. Μαργαρίτης Λάμπρος, Κώδικας Ποινικής Δικονομίας, Ερμηνεία κατ’ άρθρο, Τόμος Α΄, άρθρο 52, αρ. 14, όπου παραπομπή σε Μπέκα).
Τέλος, έχει διατυπωθεί και η ενδιάμεση άποψη (Δέδες, ΠοινΧρ ΚΓ, 141) ότι είναι δυνατή η ανάκληση στην ανωτέρω περίπτωση, εφόσον όμως μια τέτοια ενέργεια συμφωνεί με την υποθετική βούληση του αποβιώσαντος, η οποία πρέπει να ανευρίσκεται μέσω της γνώμης των εγγύτερων συγγενών του αποβιώσαντος παθόντος με σχετικές ερωτήσεις που τους υποβάλλονται κατά τη δήλωση ανάκλησης.
Θεώνη Κάδρα, Δικηγόρος LL.M.
e-mail : info@efotopoulou.gr