Παραβίαση του απορρήτου τηλεφωνικής επικοινωνίας και προφορικής συνομιλίας του άρθρου 370 παρ.2 εδ. ά Π.Κ. – Δομή και Στοιχεία του εγκλήματος
Σύμφωνα με τη διάταξη του ά. 370Α παρ.2 του Π.Κ. ρητώς ορίζεται ότι: «2. Όποιος αθέμιτα παρακολουθεί με ειδικά τεχνικά μέσα ή αποτυπώνει σε υλικό φορέα προφορική συνομιλία μεταξύ τρίτων που δεν διεξάγεται δημόσια ή αποτυπώνει σε υλικό φορέα μη δημόσια πράξη άλλου, τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα (10) ετών.
Αναλυτικότερα, η αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος του ά. 370 Α παρ. 2 εδ. ά του Π.Κ. περιλαμβάνει τρεις τρόπους τέλεσης: i) παρακολούθηση με ειδικά τεχνικά μέσα προφορικής συνομιλίας μεταξύ τρίτων, ii) αποτύπωση σε υλικό φορέα προφορικής συνομιλίας μεταξύ τρίτων και iii) αποτύπωση σε υλικό φορέα μη δημόσιας πράξης άλλου [βλ. Αριστοτέλης Χαραλαμπάκης, Ποινικός Κώδικας, Ερμηνεία κατ’ άρθρο, τόμος δεύτερος (άρθρα 235-473), σελ. 2965, Μιχαήλ Μαργαρήτης – Άντα Μαργαρίτη, Ποινικός Κώδικας, Ερμηνεία-Εφαρμογή, έκδοση 4η Π.Ν. Σάκκουλας, Αθήνα 2020, σελ. 1078, παρ. 9].
Κατά την έννοια αυτής της διατάξεως που θεσπίστηκε στα πλαίσια της γενικότερης προστασίας που παρέχεται στον άνθρωπο από τα άρθρ. 2 παρ.1, 5 παρ.1, 9Α και 19 του Συντάγματος, για την προστασία της προσωπικής και ιδιωτικής ζωής και γενικότερα της προσωπικότητας κάθε ανθρώπου, η απαγόρευσή της με τεχνικά μέσα μαγνητοσκοπήσεως αθεμίτως, αφορά πράξεις ή εκδηλώσεις της προσωπικής και ιδιωτικής ζωής των τρίτων που είναι ικανές να επιφέρουν βλάβη στην προσωπικότητα και να μειώσουν την αξιοπρέπειά τους. Διαφορετικά δεν τελείται το αδίκημα (ΑΠ 1026/08 ΠοινΔ 2008.1542) [βλ. Μιχαήλ Μαργαρήτης – Άντα Μαργαρίτη, Ποινικός Κώδικας, Ερμηνεία-Εφαρμογή, έκδοση 4η Π.Ν. Σάκκουλας, Αθήνα 2020, σελ. 1078, παρ. 9].
Πιο συγκεκριμένα, για να στοιχειοθετηθεί ο πρώτος τρόπος τέλεσης του εγκλήματος της διάταξης του ά. 370 παρ. 2 εδ. ά του Π.Κ., συνιστάμενος σε παρακολούθηση της προφορικής συνομιλίας μεταξύ τρίτων με ειδικά τεχνικά μέσα απαιτούνται τα εξής:
- Η παρακολούθηση πρέπει να γίνεται με ειδικά τεχνικά μέσα και δεν αρκεί ο ωτακουστής με φυσικό τρόπο [Μανωλεδάκης Ι., Ερμηνεία κατ’ άρθρο των όρων του Ειδικού Μέρους του Ποινικού Κώδικα, 1996, σελ. 132].
Ως τέτοια (δηλ. ως ειδικά τεχνικά μέσα, σημείωση δική μου) νοούνται τα μέσα εκείνα με αποκλειστικό προορισμό την παρακολούθηση ή την υποκλοπή συνομιλιών. Συνεπώς δεν εμπίπτουν στην έννοια των ειδικών τεχνικών μέσων τα διάφορα συνήθη στο εμπόριο αντικείμενα (λ.χ μαγνητόφωνο κ.ά.) […]. Ως παρακολούθηση της προφορικής συνομιλίας με ειδικό τεχνικό μέσο θεωρήθηκε η με χρήση μικροπομπού (κοριού) […] [ΤρΕφΠατρ 1751-1752/1999 ΠοινΔικ 2000,964], η τοποθέτηση ειδικής συσκευής παρακολούθησης (πομπού) […] [ΑΠ 1489/2004 ΠοινΧρ 2005,621], η τοποθέτηση μεταξύ της αποθήκης του κατηγορουμένου και του διαμερίσματος του εγκαλούντος συνδεσμολογίας, αποτελούμενης από καλώδια, συνδεδεμένα με μαγνητόφωνο, που κατέληγαν σε πυκνωτικό μικρόφωνο, καλυμμένο με αντιανεμική μεμβράνη [ΑΠ 873/2009 ΝοΒ 2010,740], η παρακολούθηση συνομιλιών του εγκαλούντος από απόσταση 100 μέτρων με ειδικό μηχάνημα που διαθλά τη φωνή [ΑΠ 1568/2004 ΠοινΔικ 2005,295] [βλ. Αριστοτέλης Χαραλαμπάκης, Ποινικός Κώδικας, Ερμηνεία κατ’ άρθρο, τόμος δεύτερος (άρθρα 235-473), σελ. 2965].
- Επιπλέον, απαιτείται, η προφορική συνομιλία να μη διεξάγεται δημόσια, δηλαδή δεν πρέπει να προορίζεται, κατά βούληση των συνομιλούντων, να ακουστεί από αόριστο αριθμό προσώπων (ΑΠ 944/07 ΠΧ ΝΗ 248), αδιάφορο το περιεχόμενό της [βλ. Μιχαήλ Μαργαρήτης – Άντα Μαργαρίτη, Ποινικός Κώδικας, Ερμηνεία-Εφαρμογή, έκδοση 4η Π.Ν. Σάκκουλας, Αθήνα 2020, σελ. 1079, παρ. 10]. Με τον περιορισμό αυτό δεν εμπίπτουν στη διάταξη της παραγράφου 2 περιπτώσεις προφορικών συνομιλιών που από τη φύση τους είναι ανοικτές σε όλους […]. Για το αν πρόκειται για μια δημόσια ή μη συζήτηση πρέπει να εξετάζεται η δυνατότητα αν ο ή (οι) συνομιλητής (ες) σε σχέση με τη δυνατή παρουσία τρίτων στο χώρο της φυσικής αντιληπτότητας της συζήτησης – έχει (ουν) τουλάχιστον τη δυνατότητα να συγκρατηθεί (ουν) είτε κατά τη μορφή είτε κατά το περιεχόμενο της συνομιλίας. Η κρίση δε που θα λάβει χώρα πρέπει να έχει ως βάση το ερώτημα «πως θα εκφραζόταν ο μέσος συνομιλητής σε αντίστοιχες συνθήκες τόπου και χρόνου» [βλ. Αθανάσιος Κ. Κονταξής, Αντιεισαγγελέας Εφετών Αθηνών, Ποινικός Κώδικας, τόμος Β (άρθρα 235-473), έκδοση Γ΄, Αθήνα 2000, άρθρο 370 Α, σελ. 3135].
Στον αντίποδα, ως ιδιωτική συνομιλία νοείται η μη δημόσια. Κατ’ άλλη άποψη ιδιωτική συνομιλία είναι αυτή που αφορά αποκλειστικά την ιδιωτική ζωή και έκφραση των συνομιλούντων [βλ. Αθανάσιος Κ. Κονταξής, Αντιεισαγγελέας Εφετών Αθηνών, Ποινικός Κώδικας, τόμος Β (άρθρα 235-473), έκδοση Γ΄, Αθήνα 2000, άρθρο 370 Α, σελ. 3135].
Περαιτέρω, για να στοιχειοθετηθεί ο δεύτερος τρόπος τέλεσης του εγκλήματος της διάταξης του ά. 370 παρ. 2 εδ. ά του Π.Κ., συνιστάμενος σε αποτύπωση σε υλικό φορέα της προφορικής συνομιλίας μεταξύ τρίτων απαιτούνται τα εξής:
- Αφενός αποτύπωση της προφορικής συνομιλίας, με την έννοια της καταγραφής (ηχογράφηση, καταγραφή με κάμερα κ.ο.κ.) αυτής (ενν. της προφορικής συνομιλίας) μεταξύ τρίτων.
- Αφετέρου, απαιτείται, η προφορική συνομιλία να μη διεξάγεται δημόσια, δηλαδή όπως εκτέθηκε ακριβώς ανωτέρω, δεν πρέπει να προορίζεται, κατά βούληση των συνομιλούντων, να ακουστεί από αόριστο αριθμό προσώπων (ΑΠ 944/07 ΠΧ ΝΗ 248), αδιάφορο το περιεχόμενό της [βλ. Μιχαήλ Μαργαρήτης – Άντα Μαργαρίτη, Ποινικός Κώδικας, Ερμηνεία-Εφαρμογή, έκδοση 4η Π.Ν. Σάκκουλας, Αθήνα 2020, σελ. 1079, παρ. 10].
Τέλος, για να στοιχειοθετηθεί ο τρίτος τρόπος τέλεσης του εγκλήματος της διάταξης του ά. 370 παρ. 2 εδ. ά του Π.Κ., συνιστάμενος σε αποτύπωση σε υλικό φορέα μη δημόσιας πράξης άλλου απαιτούνται τα εξής:
- Αφενός αποτύπωση της προφορικής συνομιλίας, όπως η έννοια αυτή εκτέθηκε ακριβώς ανωτέρω.
- Αφετέρου μη δημόσια πράξη άλλου, όπως η έννοια αυτή εκτέθηκε ομοίως ακριβώς ανωτέρω. Να σημειωθεί ότι, μη δημόσια πράξη άλλου θεωρείται αυτή που δεν μπορεί (ή δεν προορίζεται κατά τη βούλησή του) να γίνει αντιληπτή από αόριστο αριθμό προσώπων [4. Κονταξής, 2000, σελ. 3134, Α. Κωστάρας, 2007, σελ. 2021,Ι. Μανωλεδάκης, 1996, σελ. 133, ο ίδιος, ΠοινΔικ 2005,726, Μ. Μαργαρίτης, ό.π., 2009, σελ. 1029, Γ. Νούσκαλης, ΠοινΔικ 2003,250, ο ίδιος, ΠοινΔικ 2004, 806 επ., Ε. Συμεωνίδου-Καστανίδου, ΠοινΔικ 2006,1299, η ίδια, σε ΕΝΟΒΕ, 2009, σελ. 16. το κριτήριο αυτό έχει υιοθετήσει πλέον και η νομολογία, ΑΠ 785/2013, ΑΠ 53/2010 ΠοινΧρ 2011,25, ΑΠ 2165/2007 ΠοινΧρ 2008,802, ΑΠ 944/2007 ΠοινΧρ 2008, 248, ΣυμβΝαυτΘεσ 3/2008 ΠοινΧρ 2010,425]. Προς την ίδια κατεύθυνση, μη δημόσια πράξη νοείται αυτή που διεξάγεται όταν ο ομιλών ή ο πράττων λαμβάνει όλα εκείνα τα αναγκαία μέτρα, τα οποία αντικειμενικώς κρινόμενα είναι και επαρκή προκειμένου να αποκλειστεί η πρόσβαση τρίτου [Θ. Δαλακούρας, Υπέρ 1992,37, X. Νάιντος, 2010, 137]. Αξίζει να σημειωθεί ότι όσον αφορά την «πράξη άλλου» (σε αντίθεση με την προφορική συνομιλία), αξιόποινη είναι μόνο η αποτύπωσή της σε υλικό φορέα και όχι η παρακολούθησή της με ειδικά τεχνικά μέσα [βλ. Αριστοτέλης Χαραλαμπάκης, Ποινικός Κώδικας, Ερμηνεία κατ’ άρθρο, τόμος δεύτερος (άρθρα 235-473), σελ. 2966].
Ναταλία Κ. Νεραντζάκη, δικηγόρος
info@efotopoulou.gr